Berlin Duvarı’nı yıkan hata (9 Kasım 2015)

Esra Aygın

Tam 26 yıl önce bugün, 9 Kasım 1989 Perşembe günü akşamüzeri, Alman Demokratik Cumhuriyeti - yani Doğu Almanya - üst düzey yetkilileri rutin basın toplantılarından birini düzenliyorlardı.

Doğu Almanya’da protestoların yapıldığı, hükümet üzerinde seyahat serbestisi, adalet, özgürlük ve demokrasi baskılarının son derece arttığı bir dönemdeki basın toplantısının sonunda kendisine yöneltilen soruya hazırlıksız yakalanan komünist parti polit büro üyesi Günter Schabowski, “Alman Demokratik Cumhuriyeti’nin tüm vatandaşlarına herhangi bir sınır kapısından çıkış yapma izni verecek yeni bir düzenleme yapmaya karar verdik” dedi. Düzenlemenin ne zaman uygulamaya gireceğinin sorulması üzerine ise, bir yandan sorunun cevabını bulmak için can havliyle önündeki kağıtları karıştırırken, diğer yandan, “Bildiğim kadarıyla hemen, hiç gecikmeksizin” diye geveledi. Oysa yapılan düzenleme, Doğu Almanya vatandaşlarına sınır kapılarından çıkış izni almak için başvuru olanağı tanıyordu sadece. Ancak Shabowski’ye basın toplantısından önce yeterli bilgi verilmemesi, tarihin akışını değiştirecek bu hatalı açıklamanın yapılmasına yol açmıştı.

Schabowski’nin açıklaması, akşam haberlerinde “Doğu Almanya sınırları açtı” başlığıyla tüm ülkeye yangın gibi yayıldı ve on binlerce kişinin Batı Almanya’ya geçme talebiyle Berlin Duvarı’na akın etmesine sebep oldu. Yapılan düzenlemeden ve basın toplantısından habersiz olan ve sınırlardan geçmeyi talep eden ezici kalabalık karşısında ne yapacağını bilemeyen Doğu Alman polisleri gece 21:20 civarlarında inanların önce tek bir sınır kapısından Batı Almanya’ya geçmesine izin verdi. Saat 23:30 itibarı ile ise, sınır kapılarındaki kalabalık o kadar artmıştı ki, hala ne yapmaları gerektiği ile ilgili net bir talimat almayan sınır polisleri tüm kapılardaki engelleri kaldırdı.

Soğuk Savaş ve Demir Perde’nin en büyük sembolü Berlin Duvarı’nın yıkılması ilerleyen aylarda Doğu Almanya’daki rejimin hızla çökmesine ve Almanya’nın bir yıl içerisinde birleşmesine yol açtı.  

Berlin eski belediye başkanı Eberhard Diepgen, hatalı bir açıklama sonucu duvarın yıkılması ve Almanya’nın yeniden birleşmesine giden olaylardan bahsederken, “İki açıdan çok şanslıydık. Birincisi, eski Alman Demokratik Cumhuriyeti yetkilileri gerçeklik duygusundan yoksundular. Karşı karşıya kaldıkları büyük protestolarla nasıl baş edeceklerini bilemediler. Durumu değiştirmeye ve halktan gelen baskıyı azaltmak için sınır geçişlerine imkan vermeye çalışınca ise, komünist partinin bir üyesi yanlışlıkla ‘Berlin Duvarı’ndaki sınır kapılarını açtık’ diye hatalı bir açıklama yaptı. Bu büyük bir şanstı. O noktadan sonra artık geri dönüş yoktu. Bu hatayı düzeltmenin hiç bir yolu yoktu. Bu noktadan sonra insanları Alman Demokratik Cumhuriyeti’nin var olmaya devam etmesi gerektiği konusunda ikna etmek artık imkansızdı. İkinci büyük şansımız ise, Sovyetler Birliği’nin bu duruma müdahale etmeme kararı alması idi” diyor.

Berlin Duvarı, Alman Demokratik Cumhuriyeti rejimi tarafından ‘halkı faşist unsurlardan korumak’ üzere 1961 yılında inşa edilmişti. Ancak duvarın inşa edilmesinin asıl nedeni, insanların Doğu Almanya’dan kaçmasına engel olmaktı. Alman Demokratik Cumhuriyeti’nin kurulduğu 1949 yılından duvarın inşa edildiği 1961 yılına kadar yaklaşık 4 milyon kişi Doğu Almanya’yı terk etmişti. Ülkeyi terk edenlerin büyük çoğunluğunun, nüfusun en eğitimli, en kalifiye, en dinamik ve zeki kesimi olması, ekonomiyi çökme noktasına getirmişti. Doğu Almanya’daki rejim, bu göçü durdurmaması halinde, varlığına devam edemeyeceğini görmüştü. Berlin Duvarı, ayakta kaldığı 28 yıl boyunca amacına hizmet etti ve insanların adeta bir açık hava hapishanesine dönüşen Doğu Almanya’da kalmalarını sağladı.

Almanya’nın 3 Ekim 1990’da resmen yeniden birleşmesinin ardından, Günter Schabowski, Alman Demokratik Cumhuriyeti rejimi boyunca, Berlin Duvarı’nı aşarak Batı Almanya’ya geçmeye çalışırken vurulan yüzlerce insanın hayatlarını kaybetmelerindeki rolü nedeni ile yargılanarak 3 yıl hapse mahkum edildi. Ölümlerdeki sorumluluğunu kabul eden ve pişman olduğunu belirten Shabowski, bir yıl hapiste kaldıktan sonra Diepgen tarafından affedilerek serbest bırakıldı.

Schabowski, geçtiğimiz pazar günü, Berlin Duvarı’nın 26. yıkılış yıldönümüne 8 gün kala, Berlin’deki bir yaşlı bakım evinde 86 yaşında hayatını kaybetti.

http://www.havadiskibris.com/Yazarlar/esra-aygin/berlin-duvari-ni-yikan-hata/8936